Złożone kryzysy, obejmujące kwestie zdrowotne, demograficzne, gospodarcze czy psychologiczne powodują, że nawet w krajach Unii Europejskiej, jednego z najlepiej prosperujących regionów na świecie, prawa zbyt wielu dzieci są zagrożone. Przyczyniają się do tego zmiany klimatu, toczące się konflikty, kryzys migracyjny czy wzrost znaczenia cyfrowej transformacji. Stając w obliczu tylu wyzwań, musimy podejmować takie działania i tak projektować konkretne polityki i budżety na ich realizację, aby skutecznie odpowiadać na potrzeby dzieci – podkreśla Renata Bem, Dyrektor Generalna UNICEF Polska, komentując najnowszy raport UNICEF dot. sytuacji najmłodszych w UE.
Zbliżające się wybory do Europarlamentu oznaczają, że opracowany zostanie nowy program strategiczny, wyznaczający priorytety działań Unii na najbliższe pięć lat. Choć UE jest jednym ze światowych liderów w zakresie zabezpieczania praw dziecka, niestety wciąż zbyt wiele z nich doświadcza ubóstwa i wykluczenia społecznego – problem ten dotyczy co czwartego spośród 81 mln dzieci w UE. Jednocześnie, obszarem wymagającym szczególnej uwagi jest zdrowie psychiczne. Wśród młodych ludzi w wieku 15-19 lat samobójstwa są drugą najczęstszą przyczyną śmierci, po wypadkach drogowych
– mówi Renata Bem.
Przyczyn takiego stanu można upatrywać nie tylko w długofalowych skutkach pandemii, ale też zagrożeniach wynikających z gwałtownie rozwijających się technologii cyfrowych. Ostatnie dwie dekady to czas ogromnego postępu w tym obszarze, który obok niezaprzeczalnych korzyści dla rozwoju dzieci i młodzieży, przyniósł także wiele wyzwań, z którymi muszą się mierzyć. Obecny i przyszły dobrostan dzieci jest w dużej mierze uzależniony od tego, w jakim środowisku żyją i dorastają. Zmiana klimatu wpływa bowiem na nas wszystkich, jednak to dzieci są najbardziej narażone na negatywne skutki tego zjawiska
– zauważa Dyrektor Generalna UNICEF Polska.
Analogicznych problemów doświadczają dzieci w naszym kraju. Polska ma najbardziej zanieczyszczone powietrze wśród krajów UE, mierzone stężeniem drobnych cząsteczek pyłu. Nie pozostaje to bez wpływu na zdrowie najmłodszych. Z kolei z powodu zaburzeń psychicznych cierpi u nas prawie 600 tys. dzieci w wieku 7-17 lat, a polscy uczniowie należą do najmniej zadowolonych ze swojego życia. Tak mówi prawie dwie trzecie badanych 15-latków
– wskazuje.
Także w naszym kraju szybki rozwój technologii cyfrowych naraża dzieci na nadużycia, w tym mowę nienawiści, cyberprzemoc i wykorzystywanie seksualne. Nie możemy więc zapominać, że nowoczesne rozwiązania nie tylko powinny wspierać realizację praw dzieci do partycypacji, swobody wypowiedzi i dostępu do rzetelnej informacji, ale jednocześnie muszą chronić przed niebezpieczeństwami wynikającymi z ich użycia
– podkreśla.
Problem ubóstwa i wykluczenia społecznego dotyczy w Polsce 1,1 mln dzieci. Podobnie jak w innych krajach znacznie mocniej doświadczany jest przez najmłodszych z niepełnosprawnościami, dzieci wychowujące się w rodzinach niepełnych czy pochodzące z grup defaworyzowanych
– zauważa Renata Bem.
Analizując te kwestie nie możemy jednak koncentrować się wyłącznie na tym, ile poszczególne rodziny mają środków finansowych. Musimy także uwzględnić zaspokojenie potrzeb dzieci, takich jak schronienie czy dostęp do pełnowartościowej żywności, a także zapewnienie dostępu do usług edukacyjnych czy zdrowotnych. Do wykluczenia społecznego dzieci i całych rodzin prowadzi także deprywacja tych podstawowych elementów
– zaznacza szefowa UNICEF Polska.
Kluczowe rekomendacje UNICEF:
- Dobrostan dzieci musi należeć do priorytetów politycznych UE na lata 2024-29, a w szczególności istotne jest: pełne wdrożenie europejskiej gwarancji dla dzieci; przyjęcie kompleksowej, wieloletniej, wielosektorowej strategii w zakresie zdrowia psychicznego; ocena wpływu Zielonego Nowego Ładu na zdrowie i dobrostan dzieci; a także aktualizacja i egzekwowanie przepisów dotyczących bezpiecznego korzystania z technologii cyfrowych przez dzieci, przeciwdziałanie cyfrowym nierównościom oraz promowania umiejętności w tym zakresie.
- Priorytetowo należy traktować dotarcie do najbardziej zagrożonych dzieci, znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji, w tym dzieci uchodźców i migrantów, z niepełnosprawnościami, z grup dyskryminowanych i dotkniętych konfliktami.
- Konieczne jest zwiększenie inwestycji w obszarach dotyczących najmłodszych. Środki na promocję praw dziecka muszą być uwzględnione w obecnych i przyszłych planach finansowych UE oraz instrumentach wspierających potrójną transformację (cyfrową, ekologiczną i społeczną).
- Wszystkie przyszłe procesy kształtowania unijnych polityk i prawodawstwa muszą uwzględniać ich potencjalny wpływ na prawa dziecka i dobrostan przyszłych pokoleń. Oznacza to także szeroką i znaczącą partycypację najmłodszych w ich powstawaniu.
- Należy opracować i wdrożyć nową strategię gromadzenia danych UE, która obejmie dzieci, a także ustanowić grupę zadaniową Eurostatu ds. statystyk dotyczących dzieci.